Jelito drażliwe - IBS

dr Hanna Stolińska
Doktor nauk o zdrowiu, dietetyk kliniczny

  Zespół jelita nadwrażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome, IBS; ZJN) to jedna z najczęstszych stawianych diagnoz na świecie. W moim gabinecie oczywiście przyjmuję pacjentów z takim rozpoznaniem, ale wiele osób podczas wywiadu zdrowotnego mówi o problemach z trawieniem, wzdęciami, uczuciem pełności oraz występowaniu biegunek i zaparć. Nieprawidłowa dieta jest jednym z powodów występowania tych dolegliwości, dlatego też odpowiedni dobór produktów stanowi zarówno prewencję, jak i leczenie tego schorzenia. Terapia zespołu jelita drażliwego wymaga indywidualnych zaleceń żywieniowych, które biorą pod uwagę samopoczucie, preferencje oraz możliwości przygotowywania posiłkó  przez pacjenta.
  Zalecenia żywieniowe zmniejszające dolegliwości zarówno w postaci zaparciowej, jak i biegunkowej zespołu jelita nadwrażliwego:

• małe posiłki, spożywane regularnie o stałych godzinach;
• ograniczenie smażenia na korzyść gotowania, pieczenia i duszenia;
• dbanie o świeżość posiłków w celu zmniejszenia ryzyka dodatkowych zatruć, odpowiednie przechowywanie żywności;
• wybór produktów spożywczych, które zawierają jak najmniej dodatków, czytanie etykiet;
• unikanie produktów o działaniu wzdymającym, szczególnie w postaci surowej (cebula,
  czosnek, kapusta, jajka, papryka);
• ograniczenie spożycia mleka, zwłaszcza przy występowaniu nadwrażliwości na laktozę;
• ograniczenie lub całkowita eliminacja kawy i mocnej herbaty, które nasilają kurczliwość
  jelita;
• eliminacja środków konserwujących zawierających
  benzoesan o działaniu prozapalnym;
  • eliminacja tłustych pokarmów, żywności przetworzonej i produktów fast food.

  Osoby z zespołem jelita nadwrażliwego bardzo często borykają się z problemem nadmiernego gromadzenia się gazów w przewodzie pokarmowym i wzdęciem brzucha, co bardzo utrudnia prawidłowe funkcjonowanie często już od początku dnia. W tym przypadku pomocne będą:

• regularne spożywanie posiłków, bez pośpiechu, przy stole;
• dokładne i bardzo powolne przeżuwanie pokarmu;
  
• niepopijanie posiłków, picie bardzo powoli, małymi łyczkami;
• unikanie płynów gazowanych, w tym gazowanej wody;
• unikanie rozmów podczas jedzenia;
• wyeliminowanie żucia gumy, ssania twardych cukierków;
• ograniczenie spożycia tłuszczu zwierzęcego, a zwłaszcza serów pleśniowych i twardych;
• eliminacja cukru z diety pod każdą postacią (owoce zawierające fruktozę w zależności od tolerancji, ale konieczne wykluczenie soków owocowych);
• regulacja udziału błonnika pokarmowego (przy nasilonych wzdęciach i biegunkach małe spożycie, zaś podczas zaparć większe);
• unikanie produktów ciężkostrawnych (tak samo jak podczas biegunki);
• bardzo często ulgę przynosi eliminacja laktozy oraz – przy potwierdzonej nietolerancji – również glutenu;
• stosowanie pieczenia, gotowania zamiast smażenia;
• regularna aktywność fizyczna, masaże brzucha, ciepłe kąpiele;
• pomocne w absorpcji substancji lotnych i zapachu są: szpinak, sałata, pietruszka, borówka oraz jogurt naturalny;
  
• prowadzenie dzienniczka żywieniowego i stopniowe wprowadzanie produktów, które mogą powodować wzdęcia;
• mimo uporczywych wzdęć należy dbać o urozmaicenie posiłków w celu uniknięcia niedoborów pokarmowych;
•  należy bezwzględnie unikać spożywania piwa.

  Szczegółowe zalecenia doboru produktów spożywczych obejmują w przypadku zaparć dietę bogatą w błonnik pokarmowy, zaś biegunek – dietę lekkostrawną.

  Dieta FODMAP jest w tej chwili jedynym udokumentowanym w badaniach, zalecanym postępowaniem dietetycznym, przynoszącym korzyści znacznej grupie pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego oraz zespołem SIBO (przerostu bakteryjnego). Są to schorzenia zwykle występujące jednocześnie. Dieta ta polega na eliminacji produktów bogatych w fermentowane oligo, di i monosacharydy oraz poliole. Produkty bogate w cukry bardzo szybko ulegają fermentacji i nie są prawidłowo wchłaniane w jelicie cienkim, następnie przechodzą do jelita grubego w dużym stopniu niestrawione. Niestrawione produkty zostają spożytkowane przez drobnoustroje, które fermentują je i wytwarzają wodór, dwutlenek węgla i metan. Prowadzi to do nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych.