Fairtrade – dla ludzi, dla planety

Fairtrade – dla ludzi, dla planety

2

  Kawa, kakao, herbata, owoce tropikalne, wyroby z bawełny i wiele produktów, po które sięgamy każdego dnia, to efekt pracy setek milionów mieszkańców globalnego Południa. Większość z nich żyje i pracuje w bardzo trudnych warunkach, bez perspektyw na poprawę losu. Możemy ich wspierać, wybierając produkty z certyfikatem Sprawiedliwego Handlu Fairtrade.

                      

Krzysztof Rączkowiak
Fairtrade Polska

 

  Kawa, kakao, herbata, owoce tropikalne, wyroby z bawełny i wiele produktów, po które sięgamy każdego dnia, to efekt pracy setek milionów mieszkańców globalnego Południa. Większość z nich żyje i pracuje w bardzo trudnych warunkach, bez perspektyw na poprawę losu. Możemy ich wspierać, wybierając produkty z certyfikatem Sprawiedliwego Handlu Fairtrade.

  Pierwszym produktem Fairtrade, który trafił na półki sklepów w 1989 roku, była kawa. Od tego czasu system znacznie się rozwinął, obejmując wsparciem drobnych rolników i pracowników najemnych produkujących dziesiątki innych produktów. Niemniej rynek Fairtrade w Polsce to w 90% właśnie kawa i wyroby z kakao.

 

Druga strona medalu

Kawa i czekolada większości z nas kojarzą się z przyjemnością. Już po kilku łykach kawy jesteśmy w stanie mierzyć się z wyzwaniami nadchodzącego dnia. Substancje zawarte w kakao podnoszą nastrój, dodają energii, a nawet zwiększają wytrzymałość fizyczną. Nic więc dziwnego, że tak chętnie po nie sięgamy. W rezultacie kakao i kawa należą do najbardziej wartościowych surowców na światowym rynku. Niestety, miliony drobnych rolników zajmujących się ich uprawą w ogóle na tym nie korzystają. Pozbawieni wpływu na cenę swoich plonów nierzadko sprzedają je poniżej
kosztów produkcji i nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb swoich rodzin. Ruch Sprawiedliwego Handlu powstał po to, by to zmienić.

 

Problemy rolników

Kawę uprawia się w ponad 70 krajach leżących na obszarze między Zwrotnikiem Raka a Zwrotnikiem
Koziorożca, zwanym pasem kawowym. Krzewy odmiany arabika są bardzo wrażliwe na zmianę pogody. Do owocowania wymagają temperatury 18-20° C i 75%-85% wilgotności powietrza. Odmiana robusta jest bardziej odporna na wahania temperatury i wilgotności, jednak jej owoce ze względu na gorsze walory smakowe są uznawane za mniej wartościowe. Produkcja kakao jest równie trudna – rolnicy muszą chronić drzewa przed wiatrem, deszczem i nadmiernym działaniem promieni słonecznych. Niestety efekty zmian klimatu bardzo dotkliwie dają się im we znaki. Naprzemienne ulewne deszcze i susze, fale upałów czy gwałtowne wichury wyrządzają znaczne szkody i drastycznie zmniejszają zbiory.Kolejny problem to nasilenie się występowania chorób roślin, które lepiej rozwijają się, gdy powietrze jest cieplejsze i bardziej wilgotne. Przykładem jest epidemia  la roya, czyli rdzy kawowej. Ta wywoływana przez grzyby choroba
w niektórych krajach potrafi niszczyć nawet 40% upraw rocznie. Naukowcy wiążą wystąpienie epidemii ze zmianą klimatu.

Drobni rolnicy z krajów globalnego Południa mają wiele powodów do zmartwień. Co gorsza, pozbawieni możliwości negocjacji i odcięci od rynków zbytu muszą sprzedawać zebrane z trudem plony po bardzo niskich cenach, nierzadko poniżej kosztów produkcji. Efekt? Część producentów popada w spiralę długów, rozpaczliwie próbując wiązać koniec z końcem. Zamiast chodzić do szkoły, dzieci pracują w gospodarstwach, ponieważ ich rodziców nie stać na zatrudnienie sezonowych i stałych pracowników. Praca jest niebezpieczna, gdyż sprzęt i odzież
ochronna są zbyt drogie. Wielu mieszkańców wsi – zwłaszcza młodszych – porzuca ziemię i przenosi się do miast i za granicę w poszukiwaniu lepszego życia. Niestety bardzo często spadają z deszczu pod rynnę, trafiając wprost do rozrastających się gwałtownie dzielnic biedy.

 

Szansa na godziwe życie

System Fairtrade wspiera już 1,7 miliona drobnych rolników, pracowników najemnych i rzemieślników z ponad 75 krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Azji i Oceanii oraz Afryki i Bliskiego Wschodu. Aby umożliwić im godziwe życie z pracy własnych rąk i zrównoważony rozwój, Fairtrade używa szeregu narzędzi. Najważniejsze z nich to cena minimalna i premia Fairtrade. Cena minimalna chroni producentów przed nagłymi spadkami cen skupu. Co ważne, jeżeli cena rynkowa jest wyższa od gwarantowanej ceny minimalnej, kupiec ma obowiązek zapłacić wyższą cenę. Premia Fairtrade to dodatkowe środki na rozwój gospodarstw i realizację projektów służących całym społecznościom, jak budowa dróg, dostęp do czystej wody pitnej czy finansowanie edukacji i opieki medycznej. Decyzje, na co przeznaczyć środki z premii, podejmowane są w demokratycznych głosowaniach na Walnych Zgromadzeniach spółdzielni bądź pracowników plantacji. Duże znaczenie dla spółdzielni mają również długoterminowe kontrakty i możliwość uzyskania zaliczki na produkcję. Pracownicy plantacji mają z kolei możliwość tworzenia związków zawodowych i grupowych negocjacji podwyżek.

  Fairtrade zwalcza zjawiska pracy dzieci i wszelkie formy pracy przymusowej. Standardy Fairtrade zakazują również wszelkich form dyskryminacji. Kobiety mają równe prawa w spółdzielniach i coraz  częściej obejmują w nich stanowiska kierownicze. Jest to bardzo istotna zmiana w krajach, w których kobiety tradycyjnie nie mają prawa posiadać własnej ziemi czy samodzielnie dysponować zarobionymi pieniędzmi.

 

Fair i eko – dobrana para

Oprócz korzyści ekonomicznych i społecznych Fairtrade kładzie duży nacisk na ochronę środowiska. Zrównoważony rozwój społeczności rolniczych jest możliwy jedynie wówczas, gdy mieszkańcy dbają o lokalną przyrodę. Standardy Fairtrade wymagają od spółdzielni rolniczych ochrony zasobów wodnych, zapobiegania erozji gleby i właściwego stosowania środków chemicznych. W terenach chronionych i przyrodniczo cennych producenci są zobowiązani do zachowania i rozszerzania lokalnej bioróżnorodności, np. poprzez nasadzenia nowych gatunków. Fairtrade zabrania stosowania w produkcji GMO, czyli organizmów modyfikowanych genetycznie. Ponadto producenci Fairtrade mają dostęp do szkoleń, podczas których uczą się, jak poprawiać wydajność i jakość plonów, na przykład stosując sporządzone samodzielnie naturalne nawozy. Mimo że Fairtrade nie jest certyfikatem produkcji ekologicznej, spełnienie wymogów zawartych w standardach stanowi dobry wstęp i znacznie ułatwia przejście na produkcję ekologiczną. Nic więc dziwnego, że około połowa kawy Fairtrade na rynku ma już certyfikat produkcji ekologicznej, a inni producenci idą tą samą ścieżką rozwoju. Dzięki temu dbając o środowisko naturalne i produkując żywność wysokiej jakości, rolnicy zyskują dostęp do stale rosnącego rynku żywności ekologicznej, a więc i szansę na lepsze zarobki.

 

Fairtrade – lepszy świat dzięki Twoim zakupom

Za znakiem Fairtrade na opakowaniu produktu kryje się znacznie więcej niż można by sądzić. Dla producentów, rzemieślników i pracowników najemnych z globalnego Południa Fairtrade oznacza nie tylko lepsze zarobki, ale również przestrzeganie praw człowieka i konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy i ochronę środowiska naturalnego, tak by mogło służyć przyszłym pokoleniom. Dla nas, konsumentów, to prosty i sprawdzony sposób, by współtworzyć bardziej sprawiedliwy i zrównoważony świat. Pamiętajmy o tym podczas zakupów.

  Beatrice Baokye przejęła gospodarstwo po śmierci męża. Początkowo uprawa kakao nie przynosiła jej korzyści. Zmieniło się to z chwilą przystąpienia do spółdzielni Fairtrade Asuadai na południu Ghany, w której po kilku latach objęła stanowisko wiceprezeski. Dzięki przystąpieniu do spółdzielni zyskała łatwiejszy dostęp do sprzętu i nawozów, a jej gospodarstwo zaczęło przynosić dochody. Za pieniądze z premii Fairtrade spółdzielnia zakupiła między innymi wyposażenie do pracowni komputerowej i rozpoczęła budowę nowej szkoły.

   

 

  Arcadio de Jesus Ruiz Cardona należy do spółdzielni Andes Coop, zrzeszającej producentów kawy w kolumbijskim departamencie Antioquia. Wśród najważniejszych korzyści płynących z systemu Fairtrade wymienia wsparcie techniczne i możliwość odkładania środków na emeryturę. Dzięki szkoleniom rolnicy uczą się, jak poprawiać wydajność i jakość plonów. Spółdzielnia wprowadziła również system oszczędności emerytalnych, dzięki któremu rolnicy są spokojniejsi o swoją przyszłość.