Super-żywność na co dzień.

  Owoce omówione w tym artykule są zaliczane do grupy tak zwanej super żywności odznaczającej się pozytywnym wpływem na zdrowie człowieka. „Superfood” to  owoce, warzywa i wiele innych dobrych produktów, które włączone do naszego codziennego jadłospisu mogą  wspierać leczenie takich dolegliwości jak: alergie, problemy z zasypianiem i zdrowym snem, depresję i stany lękowe, nadciśnienie, cukrzycę, choroby serca, a nawet niektóre postaci nowotworów. Dieta bogata w takie produkty sprawia, że mamy więcej energii, witalności i zdrowia. Poprawia samopoczucie, podnosi tolerancję na stres, wzbogaca organizm w przeciwutleniacze (co jest bardzo ważne w walce ze stresem oksydacyjnym).

JAGODY GOJI

  (Lycium  barbarum) owoce   kolcowoju   pospolitego   lub   szkarłatnego w  stanie  naturalnym  występują  na  wzgórzach i  w  dolinach  Chin,  Tybetu  oraz  Mongolii.  Gdy są  świeże  nie  powinno  się  ich  dotykać  rękami, ponieważ  zachodzi  reakcja  utleniania  i  jagoda przybiera czarny kolor. Przy zbieraniu strząsa się je na specjalne maty i suszy w cieniu.

Ważne zalety odżywcze goji to:

• są  bardzo  dobrym  źródłem  białka,  w  skład którego wchodzi aż 19 różnych aminokwasów, w  tym  8aminokwasów  egzogennych,  które występują, tylko w pożywieniu i nie są produkowane w organizmie ludzkim;
• zawierają 21 mikroelementów m.in. cynk, żelazo, miedź, selen;
• dostarczają witamin B1, B2, B6 oraz E; bogate  źródło  karetonoidów,  w  tym  beta  karoten  i  zeksantyna,  cennychw  profilaktyce chorób oczu (polepszają adaptację oczu do widzenia w ciemności, poprawiają mikrokrążenie w gałce ocznej, ograniczają rozwój wad wzroku);
• niezbędne   nienasycone   kwasy   tłuszczowe, takie  jak  kwas  linolowy  oraz  kwasy  omega-3 i omega-6;
• zawartość  witaminy  C  w  owocach  świeżych nie jest imponująca ok. 40 mg/100 g, ale ponieważ owoce spożywamy w formie suszonej, to  w  100  gramach  owoców  suszonych  jest około 750 mg tej cennej witaminy. Jednak  musimy  pamiętać,  że  suszenie  wpływa niekorzystnie na zawartość  witaminy  C  w  produkcie. Dlatego należy wybierać suszone owoce goji z ekologicznej  produkcji, w której do suszenia używa się naturalnych metod np. suszenie na słońcu  lub  w  suszarniach z obiegiem  powietrza, ale niską (jak na suszenie) temperaturą do 30oC.

JAGODY ACAI

  (Euterpe oleracea) to owoce rośliny  pochodzącej  z  Ameryki  Południowej, dorastającej   do  15m  wysokości.Owocem jest  kulista,  jednonasienna,  włóknista  jagoda   w   kolorze   ciemnofioletowym.   Owoce te  stanowią  bardzo  cenne  źródło  licznych związków  przeciwutleniających,  które  mają zastosowanie  w  profilaktyce  nieinfekcyjnych chorób chronicznych. Owoce zawierają między innymi:

• fitosterydy,   które   wspomagają   utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu we krwi;
• związki   polifenolowe   wykazujące   korzystny wpływ na naczynia krwionośne;
• składniki   aktywne   wspomagające   regulację ciśnienia tętniczego oraz ochraniające mięsień sercowy;
• antocyjany korzystnie wpływające na prawidłowe widzenie;
• zawarte w acai ksantofile (luteina i zeaksantyna) pomagają zapobiegać zwyrodnieniu plamki żółtej. Inną korzystną właściwością jagód acai jest regulowanie  stężenia  glukozy  we  krwi,  dzięki  czemu może   przeciwdziałać   zaburzeniom   gospodarki węglowodanowej  i  rozwojowi  cukrzycy  typu  2. Tak  więc,  dzięki  swym  właściwościom,  owoc acai  może  być  wykorzystywany  w  profilaktyce chorób cywilizacyjnych, w tym chorób sercowo-naczyniowych.Owoce acai możemy znaleźć na rynku w postaci suszonej lub w postaci soków. Jednak w postaci suszonej są one znacznie lepsze, gdyż soki zawierają  znacznie  mniej  składników  bioaktywnych w porównaniu z owocami. 

PIGWA ZWYCZAJNA

  (Cydonia  oblonga) to owoc drzewa dorastającego nawet do 10 m wysokości  o  dość  rozłożystej  koronie.  Owoce pigwy  są  duże  (30–100  gramów),  kształtem przypominające gruszkę o żółtej barwie. Skórka  jest  matowa  pokryta  charakterystycznym „wełnianym”  nalotem.  Owoc  pigwy  jest  aromatyczny o delikatnym zapachu cytryny, bardzo twardy i kwaśny. Nie nadaje się do spożycia na surowo. Na przekroju owocu w miąższu wyraźnie   widać   charakterystyczne   komórki kamienne,  podobnie  jak  w  miąższu  gruszek. Po  przekrojeniu  owoc  pigwy  bardzo  szybko ciemnieje.  Jest  to  związane  z  utlenianiem  się licznych  związków  polifenolowych  zawartych w miąższu owocu. Owoce  pigwy  są zasobne  w  liczne  związki biologicznie czynne takie jak kwasy organiczne,  witamina  C,  związki  polifenolowe  w  tym flawonoidy   oraz   ksantofile   (żółte   barwniki z  grupy  karotenów). 

Są  cenne  ze  względu  na związki polifenolowe, flawonoidy które:

• radzą sobie bardzo dobrze ze zwalczaniem wolnych rodników;
• uelastyczniają naczynia krwionośne i zapobiegają powstawaniu mikrowylewów i mikropęknięć;
• obniżają poziom złego cholesterolu oraz zapobiegają  formowaniu  się  blaszki  miażdżycowej w tętnicach i żyłach;
• mają działanie przeciwutleniające i antyzapalne.
  Ze względu na tak duże bogactwo licznych związków  biologicznie  czynnych  warto  wprowadzić pigwę do naszej diety. Z owoców pigwy przygotowuje się liczne przetwory (musy, dżemy, galaretki), wina i kompoty oraz nalewki (pigwówka). Ciekawą  formą  mogą  być  owoce  kandyzowane w  cukrze  oraz  suszone  i  dodawane  do  zestawu bakalii. Wielu konsumentów myli pigwę zwyczajną z pigwowcem  japońskim,  pośrednim  czy  mieszańcowym, który jest dość niskim krzewem z pędami posiadającymi  charakterystyczne  ciernie.  Owoc pigwowca jest drobny (10–20 gramów) i średnicy 2–5 cm, barwy zielonej lub żółtej, czasami z delikatnym rumieńcem. Skórka owocu jest gładka, błyszcząca. Po przekrojeniu owocu w centralnej jego części wyraźnie jest widoczne duże gniazdo   nasienne   z   ciemnymi   pestkami (bardzo  podobnymi  do  nasion  jabłka). Miąższ  twardy,  jasny  i  zbity o charakterystycznym kwaśnym aromacie. Podobnie jak w przypadku pigwy owoców pigwowca nie spożywa się na surowo.

ARONIA CZERWONOOWOCOWA

  (Aronia  melanokarpa) jest  krzewem, którego owoce dojrzewają od połowy września do  końca  października,  chociaż  bardzo  często zostawia  się  je  na  drzewie  aż  do  pierwszych przymrozków.   Jest   to   działanie   uzasadnione technologicznie. Owoce aronii zawierają bardzo dużo  związków  garbnikowych  (o  silnych  właściwościach  ściągających  i  ścinających  białko). Garbniki  rozpadają  się  w  niskiej  temperaturze, dlatego   owoce   po   przemrożeniu   tracą   swój cierpki  i  nieprzyjemny  smak.  Dodatkowo  pod wpływem  niskiej  temperatury  cukry  złożone zawarte w owocach ulegają przemianom do cukrów prostych (glukoza, fruktoza) i owoce aronii stają  się  bardziej  słodkie.  Owoce  aronii  nazywane  są  „czarnym  złotem  północy”  ponieważ zawierają:

• liczne  związki  biologicznie  czynne  z  grupy  antocyjanów,   flawonoidów,   kwasów   fenolowych  (ważne  w  diecie  diabetyków,  zapobieganiu tworzeniu się żylaków i mające ogromny wpływ na zdrowie i prawidłowe funkcjonowa
  nie narządu wzroku);
• aż  100  mg/100  g  witaminy  C  i  spożycie  100
  gramów  owoców  gwarantuje  pokrycie  dziennego zapotrzebowania na witaminę C w ilości 150%;
• bardzo dużo związków polifenolowych – są to związki o bardzo silnym działaniu przeciwutle
  niającym i ogromnej sile wygaszania toksycznych dla organizmu wolnych rodników. Wysoka  zawartość  antocyjanów  w  owocach aronii  jest  wykorzystywana  nie  tylko  przy  spowalnianiu  procesów  starzenia,  ale  również  pomocniczo  w  konstruowaniu  diet  przy  leczeniu chorób nowotworowych i problemach z krążeniem. Ze względu na wysoką zawartość garbników, o czym już wspomniano w czasie omawiania zbioru owoców, owoce aronii oraz wykonane z niej produkty mają pozytywny wpływ na układ trawienny  (żołądek  i  jelito  cienkie).  Ponieważ owoce  aronii  są  niesmaczne  i  mało strawnew stanie surowym należy spożywać ją w postaci licznych produktów. Z owoców aronii można  przygotowywać  liczne  soki  (jednorodne lub mieszane), wina, nalewki, musy, dżemy, koncentraty  czy  desery.  W  przypadku  sporządzania soków, wykorzystuje się wyrazisty smak owoców  aronii  i  miesza  się  sok  aroniowy  z  sokami wybitnie słodkimi (gruszkowym, winogronowym) lub kwaśnymi (jabłkowym). W winach i  nalewkach  wykonanych  z  aronii  obecny  alkohol ułatwia przyswajanie związków antocyjanowych i flawonoidowych z produktu. W podsumowaniu należy stwierdzić, że zarówno produkty wykonane z pigwy jak i z aronii zawierają  bardzo  wiele  składników  bioaktywnych  pozytywnych dla zdrowia konsumenta. Warto więc spożywać te produkty, aby nasza dieta była urozmaicona i zasobna w liczne przeciwutleniacze. 

WARTOŚCI ODŻYWCZE SUPER ŻYWNOŚCI

  Do  cennych  składników  super  żywności zaliczamy:  

• przeciwutleniacze  
• witaminy
• składniki mineralne
• aminokwasy i białko
• enzymy
• wielonienasycone  kwasy  tłuszczowe
• błonnik pokarmowy

  Ważną informacją dla konsumenta jest to, że żywność ta   jest   zazwyczaj   pochodzenia   naturalnego  lub  tylko  minimalnie  przetworzona, co  znacznie  podnosi  jej  rangę  w  obliczu żywności produkowanej na skalę masową i  poddanej  intensywnej  obróbce.  Istnieje  wiele  przesłanek,  że  gdy  żywność  jest spożywana  na  surowo,  zachowuje  swoje najcenniejsze składniki. Procesy technologiczne, w tym gotowanie, mogą zniszczyć jej korzystne właściwości.

dr hab. Ewelina Hallmann

Zakład Żywności Ekologicznej, SGGW